टाटा पॉवर हाऊसला लागून असलेल्या मालाडच्या (malad) मालवणी (malvani) येथील 90 फूट रोडजवळ मोठ्या प्रमाणात खारफुटी क्षेत्र आहे. महापालिकेने एका रात्रीत सुमारे 500 खारफुटीच्या झाडांची कथितपणे कथितपणे कत्तल केल्याने शहराच्या पर्यावरणाला धोका निर्माण होऊ शकतो.
पालिकेच्या विनाशकारी कृत्यामुळे स्थानिक लोक संतप्त झाले आहेत. बेकायदेशीर जमिनीवरील अतिक्रमण आणि पर्यावरणाच्या ऱ्हासाबद्दल चिंता व्यक्त करून या विनाशाला बृहन्मुंबई महानगरपालिका (bmc) जबाबदार असल्याचा आरोप रहिवासी करत आहेत.
सुमारे आठ एकर जमिनीचा समावेश असलेले क्षेत्र चार एकर मोकळी जागेत आणि उर्वरित चार एकर खारफुटीच्या (mangroves) जंगलात विभागले गेले आहे.
खारफुटी वाचवण्यासाठी आवाज उठवणारे आकाश बारस्कर यांनी वारंवार हा मुद्दा अधिकाऱ्यांसमोर मांडला आहे. त्यांनी महापालिकेचे वॉर्ड ऑफिस मालवणी पोलीस, खारफुटी विभाग, स्थानिक राजकारण्यांना पत्रे लिहून या कत्तलीविरोधात कारवाई करण्याची मागणी केली आहे.
या जमिनीला पर्यावरणीयदृष्ट्या खूप महत्त्व आहे. कारण खारफुटी केवळ किनारपट्टीच्या धूप होण्यापासूनच संरक्षण करत नाही तर विविध प्रजातींच्या जीवसृष्टीसाठी देखील महत्त्वाचे आहे.
ऐतिहासिकदृष्ट्या, साईधाम मंदीर सेवा मंडळाच्या आजूबाजूचा परिसर हा समुद्राच्या पाण्याने भरलेला मोकळा जमीनीचा भाग होता. कालांतराने, खारफुटीची नैसर्गिकरीत्या वाढ होऊन तेथे खारफुटीचा हिरवा पट्टा तयार झाला.
मात्र, बेकायदेशीर अतिक्रमणांनी जमिनीवर वर्षानुवर्षे नासधूस केली असल्याचा आरोप बारस्कर यांनी केला. “मंदिर तेथे पन्नास वर्षांहून अधिक काळ आहे.
तसेच आजूबाजूची जमीन मोकळी असल्याकारणाने तेथे खारफुटी हळूहळू रुजली. मात्र आता अतिक्रमण वाढत आहे. आम्ही वारंवार प्रयत्न करूनही या महत्त्वपूर्ण जमिनीचे संरक्षण करण्यासाठी प्रशासनाकडून फारसे काही प्रयत्न केले गेले नाही,” असे बारस्कर म्हणाले.
“आमच्या मंदिराने 1988 पासून या भूखंडाची कायदेशीर मालकीसह व्यवस्थापन केले आहे. ट्रस्ट नोंदणी करार आणि इतर अधिकृत नोंदींसह सर्व संबंधित कागदपत्रे आमच्याकडे आहेत. मालाडमध्ये फारच कमी मोकळी जमीन शिल्लक आहे आणि हा भूभाग पर्यावरण आणि सामाजिक दोन्ही दृष्टीने महत्त्वपूर्ण आहे. आम्हाला सांगण्यात आले की जमीन महापालिकेला एसटीपी प्रकल्पासाठी हस्तांतरित करण्यात आली आहे, परंतु आम्ही जमिनीवर जे पाहत आहोत ते विकास नाही विनाश आहे,” असे बारस्कर पुढे म्हणाले.
“प्रथम त्यांनी खारफुटीची मोजणी केली, नंतर परवानगीच्या नावाखाली रात्रीच्या वेळी कत्तला (axed) केली. सकाळपर्यंत, झाडे आणि त्यांच्या नाशाचे सर्व पुरावे नाहीसे झाले. हा प्रकल्प कायदेशीर असेल तर तो इतका छुप्या पद्धतीने का राबवला जात आहे? ते दिवसा काम का करत नाहीत?" असा प्रश्न बारस्कर यांनी उपस्थित केला आहे .
हे क्षेत्र कोस्टल रेग्युलेशन झोन (crz) अंतर्गत येते. संरक्षण असूनही, रहिवाशांचा असा दावा आहे की केवळ एका रात्रीत 500 ते 700 झाडे कशी तोडण्यात आली.
स्थानिकांनी या प्रकल्पासाठी न्यायालय आणि वनविभागाच्या परवानग्यांचे कागदपत्र पाहण्याची मागणी केली असता, त्यांच्यावर दगडफेक करण्यात आली. “ते आम्हाला कोणतेही वैध कागदपत्र दाखवत नाहीत. आम्ही पोलीस, महापालिका आणि वनविभागाला खुलासा विचारला असता त्यांनी एकमेकांकडे बोटे दाखवली. येथे काहीतरी बेकायदेशीर सुरू असल्याचे स्पष्ट झाले आहे,” असे बारस्कर म्हणाले.
खारफुटीच्या ऱ्हासामुळे स्थानिक समाज अस्वस्थ झाला आहे. पी नॉर्थ वॉर्डातील एका रहिवाशाने पर्यावरणाच्या परिणामाबद्दल शोक व्यक्त करताना सांगितले की, “आम्ही वर्षानुवर्षे निसर्गाचे रक्षण करण्यासाठी, झाडे लावण्यासाठी आणि प्रदूषणाचा सामना करण्यासाठी प्रयत्न करत आहोत. पण अधिकारीच झाडे तोडत असतील तर काय उपयोग? हे खारफुटी केवळ झाडे नाहीत तर पक्षी, कीटक आणि समुद्री जीवांच्या असंख्य प्रजातींचे निवासस्थान आहेत. त्यांचा नाश करणे म्हणजे शहराचे नैसर्गिक संरक्षण नष्ट करणे होय.”
प्रत्युत्तरात, पी उत्तर वॉर्डच्या सहाय्यक आयुक्तांनी सांगितले आहे की, "असा कोणताही प्रकल्प सुरु असल्यास, आम्ही आवश्यक परवानगीशिवाय काम सुरू करत नाही."
हेही वाचा