भारतातही ‘फेस ट्रान्सप्लांट’ करता येऊ शकते, इतके प्रगत तंत्रज्ञान, वैद्यकीय तज्ज्ञांकडे ते करण्यासाठीचे कौशल्य आले आहे. त्यामुळे आता अशा स्वरुपाची शस्त्रक्रिया महाराष्ट्रातील रुग्णालयात सुरू होणार आहे. त्यामुळे ज्या रुग्णांचा चेहरा ॲसिड हल्ला किंवा एखाद्या अपघाताने विद्रूप झाला आहे किंवा विशिष्ट रोग, जन्मजात दोष असलेल्या, रुग्णांसाठी चेहरा प्रत्यारोपण शस्त्रक्रिया वरदान ठरणार आहे.

राज्यात परळ (मुंबई) येथील ग्लोबल रुग्णालय आणि केईएम या दोनच रुग्णालयांना फेस ट्रान्सप्लांट शस्त्रक्रियेची परवानगी दिली आहे. परवानगी देताना रुग्णालयाची संबंधित शस्त्रक्रिया करण्याची क्षमता, पायाभूत सुविधा, कौशल्यप्राप्त मनुष्यबळ याचा विचार हाेतो.

चेहऱ्याला गंभीर इजा झालेल्यांसाठी फेस ट्रान्सप्लांट हा संभाव्य उपचार पर्याय आहे. चेहऱ्याच्या प्रत्यारोपणादरम्यान, चेहऱ्याचा सर्व किंवा काही भाग ज्याचा मृत्यू झाला आहे त्याच्या दाताच्या ऊतीसह बदलले जातील.

चेहऱ्याच्या ऊतींना किती नुकसान झाले आहे यावर आधारित स्वयं, आंशिक आणि संपूर्ण चेहरा प्रत्यारोपण शस्त्रक्रिया केली जाऊ शकते.

दात्याकडून ज्यावेळी चेहरा घेतला जाईल, त्यावेळी रुग्णाचा आणि दात्याचा रक्तगट जुळणे गरजेचे आहे. या शस्त्रक्रियेला चेहऱ्यावर किती गंभीर इजा आहे. त्यावर त्या शस्त्रक्रियेसाठी लागणारा वेळ अवलंबून राहणार आहे.

दात्याच्या चेहऱ्यावरून त्वचा आणि रक्तग्रंथी घेतल्या म्हणजे प्रत्यारोपणानंतर रुग्णाचा चेहरा दात्यासारखाच चेहरा दिसेल असे नाही. कारण दात्याच्या चेहऱ्यावरील हाडाच्या रचनेप्रमाणे ती त्वचा बसविण्यात येणार आहे. 

डॉ नीलेश पुढे म्हणाले, “भारतात अद्याप चेहऱ्याचे प्रत्यारोपण झालेले नाही. ही एक क्रांतिकारी शस्त्रक्रिया आहे, ज्याचा प्राप्तकर्ता आणि त्याच्या/तिच्या जीवनावर जीवन बदलणारा प्रभाव पडू शकतो. चेहरा प्रत्यारोपण ही जीवन वाचवणारी शस्त्रक्रिया नाही. परंतु जीवनाची गुणवत्ता पुनर्संचयित करणे अत्यंत आवश्यक असू शकते. सर्वात महत्वाचा घटक म्हणजे रुग्णाची योग्य निवड. चेहरा प्रत्यारोपण ही तांत्रिकदृष्ट्या आव्हानात्मक प्रक्रिया आहे आणि त्यासाठी आमच्याकडे ग्लोबल हॉस्पिटल्समध्ये असलेले कुशल कौशल्य आवश्यक आहे.”

“आमच्या हॉस्पिटलमधील प्लॅस्टिक सर्जरी टीम बऱ्याच काळापासून चेहरा प्रत्यारोपणाची तयारी करत आहे. आम्हाला सप्टेंबर 2022 मध्ये चेहरा प्रत्यारोपणाच्या प्रक्रियेसाठी परवाना मिळाला आहे. आपल्या प्रिय व्यक्तीचा चेहरा दान करण्यासाठी देणगीदार कुटुंबाने धाडसी निर्णय घेणे आवश्यक आहे. मृत व्यक्तीची प्रतिष्ठा राखण्यासाठी रक्तदात्याचे शरीर 3D-प्रिंटेड मास्कने झाकले जाईल. आम्ही प्रत्येकाला इतर प्रकारच्या अवयव दानांप्रमाणेच चेहरा प्रत्यारोपणासाठीही पुढे येण्याचे आवाहन करतो,” असे डॉ विवेक तलौलीकर, मुख्य कार्यकारी अधिकारी, ग्लोबल हॉस्पिटल्स, परळ, मुंबई यांनी सांगितले.

अवयवदानाबाबत जनजागृती होत असली तरी त्या प्रमाणात अवयवदान होताना दिसत नाही. मात्र गेल्या दोन वर्षांत ७ हातांच्या प्रत्यारोपणाच्या यशस्वी शस्त्रक्रिया झाल्या आहेत.

हेही वाचा

कामा हॉस्पिटलमध्ये महिलांसाठी २४ तास मोफत सोनोग्राफी सुविधा