देशातील विद्यापीठातील अनुदान आयोगामार्फत चार वर्षांच्या पदवीचा आराखडा तयार करण्यात आला आहे. आता सगळ्या शैक्षणिक संस्थांमधून पदवी तीन नाही तर चार वर्षांची होणार आहे. विद्यापीठ अनुदान आयोगाने केलेला पदवीचा आरखडा आता देशातील सर्व विद्यापीठातून पुढील आठवड्यात पाठवला जाणार आहे.

तसेच यामध्ये ४५ केंद्रीय विद्यापीठांचा समावेश असणार आहे. शैक्षणिक सत्र २०२३-२४ या वर्षी सगळ्या विद्यापीठातील नवीन प्रवेश घेणारे विद्यार्थी आता पदवीपूर्व अभ्यासक्रमासाठी (बीए, बीकॉम आणि बीएस्सी) प्रवेश घेऊ शकणार आहेत.

उच्च व तंत्रशिक्षण मंत्री चंद्रकांत पाटील म्हणाले की, राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरणानुसार (एनईपी) पुढील वर्षी जूनपासून चार वर्षांचे पदवी अभ्यासक्रम उपलब्ध करून देण्याशिवाय विद्यापीठांना पर्याय नाही.

एनईपी अंमलबजावणीसाठी आवश्यक असलेल्या बदलांवर चर्चा करण्यासाठी कोश्यारी यांनी राजभवन येथे 20 अकृषी विद्यापीठांच्या कुलगुरूंची बैठक घेतली. यावेळी मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे आणि उपमुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस उपस्थित होते.

‘आत्मा निर्भार भारत’ हे ध्येय साध्य करण्यासाठी विद्यापीठांना ‘आत्मा निर्भार’ बनवण्याचे आवाहन राज्यपालांनी कुलगुरूंना केले. “अनेक खाजगी विद्यापीठे सेल्फ-फायनान्स पद्धती आणि दूरस्थ शिक्षण कार्यक्रमांचा अवलंब करून पुरेसे काम करत आहेत. राज्य विद्यापीठेही खासगी अभ्यासक्रम सुरू करून ते करू शकतात आणि स्वत:ला स्वावलंबी बनवू शकतात.

पाटील यांनी 2023 पासून चार वर्षांचे पदवी अभ्यासक्रम सुरू न केल्यास कारवाईचा इशारा दिला" असे न करणार्‍यांना कारवाईला सामोरे जावे लागेल." एनईपीच्या चिंता दूर करण्यासाठी राज्य सरकार निवृत्त कुलगुरूंची एक समिती स्थापन करेल, असेही ते म्हणाले.

विद्यापीठ अनुदान आयोग हा नियम पुढील वर्षापासून लागू करण्याच्या विचारात आहे. यूजीसीने हा नवा नियम केला असला तरी विद्यार्थ्यांकडे तीन वर्षांच्या पदवीचाही पर्याय उपलब्ध असणार आहे. ज्या विद्यार्थ्यांनी या वर्षाच्या शैक्षणिक वर्षासाठी प्रवेश घेतला आहे ते विद्यार्थी, पहिल्या वर्षासाठी प्रवेश घेतलेले विद्यार्थी, तसेच द्वितीय वर्षात शिकणारे विद्यार्थी या सर्वांना या नव्या अभ्यासक्रमाचा पर्याय खुला असणार आहे.

पुढील शैक्षणिक वर्षातही आपल्या पदवीबाबत या गोष्टींचा समावेश करू शकतात. परंतु विद्यापीठ अनुदान आयोगाकडून पदवीची चार वर्षे केली असली तरी या चार वर्षांच्या पदवीमध्ये विविध विद्यापीठाना त्यांच्या कार्यपद्धतीनुसार त्यांचे नियम बनवण्यासाठी सूट देण्यात येणार आहे. विद्यापीठाच्या शैक्षणिक परिषद आणि कार्यकारी परिषदेबाबत आवश्यक नियम ठरवले जाण्याचीही शक्यता आहे.

पदवीच्या अंतिम वर्षात शिकत असलेल्या विद्यार्थी आणि विद्यार्थिनीना चार वर्षाचा पदवी अभ्यासक्रम असण्याची शक्यता आहे.

चार वर्षांचा पदवी अभ्यासक्रम पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी पदव्युत्तर आणि एमफिलसाठी प्रवेश घेण्यासाठी ५५ टक्के गुण मिळवणे आवश्यक आहे. त्यामुळे विद्यापीठ अनुदान आयोगाच्या नव्या नियमानुसार आता हा एमफिलचा कार्यकाळ जास्त काळ सुरू ठेवता येणार नाही.

चार वर्षांचा पदवी अभ्यासक्रम म्हणजे काय?

NEP अंतर्गत, चार वर्षांचा पदवी अभ्यासक्रम हा प्रत्यक्षात पदवी अभ्यासक्रम नसून सन्मान अभ्यासक्रम आहे. याचा अर्थ विद्यार्थ्याला तीन वर्षांचा अभ्यासक्रम पूर्ण केल्यानंतर त्याची पदवी मिळेल परंतु जर तो किंवा ती चौथ्या वर्षापर्यंत चालू ठेवली तर ते ऑनर्स पदवी मिळवू शकतात. 

प्रत्येक वर्ष पूर्ण केल्यानंतर विद्यार्थ्यांना बाहेर पडण्याचा पर्याय असेल. पहिल्या वर्षांनंतर, विद्यार्थ्याला विश्रांती घेता येते आणि पाच वर्षांच्या अंतरानंतरही तो पुन्हा दुसऱ्या वर्षात प्रवेश घेऊ शकतो. दुसरे वर्ष पूर्ण केल्यानंतर विद्यार्थ्याला डिप्लोमा प्रमाणपत्र मिळेल; तीन वर्षे पूर्ण करण्यासाठी पदवी; आणि चार वर्षांनी सन्मान पदवी मिळेल. 

4 वर्षांचा अभ्यासक्रम

• अभ्यासक्रमाला प्रवेश घेतल्यानंतर एक वर्ष म्हणजेच 2 सेमिस्टर विद्यार्थ्याने पूर्ण केल्यास त्याला निवडलेल्या अभ्यासक्रमाचं प्रमाणपत्र दिले जाईल.

•  या अभ्यासक्रमात विद्यार्थ्यांना दोन वर्ष म्हणजे 4 सेमिस्टर पूर्ण केल्यास विद्यार्थ्याचा डिप्लोमा पूर्ण होईल.
•  या अभ्यासक्रमात विद्यार्थ्यांना तीन वर्ष म्हणजे सहा सेमिस्टर्स पूर्ण केल्यास त्याला बॅचलर डिग्री मिळेल. हा विद्यार्थी आधी प्रमाणेच दोन वर्षाच्या पदव्युत्तर अभ्यासक्रमासाठी पात्र असेल.
•  अभ्यासक्रमात विद्यार्थ्याने पूर्ण चार वर्ष आठ सेमिस्टर पूर्ण केल्यास त्याला चार वर्षाची बॅचलर डिग्री मिळणार असून हा विद्यार्थी एक वर्षाच्या पदव्युत्तर अभ्यासक्रम किंवा पीएचडी प्रवेशासाठी पात्र असेल.

हेही वाचा

तिसरी ते आठवीतील विद्यार्थ्यांना परीक्षा द्यावी लागणार, नवीन नियम लागू