महाराष्ट्रात सुरू झालेली शिवसेनेची (Shiv sena) सत्ता स्थापनेची लढाई आता महत्त्वाच्या टप्प्यावर आहे. भारतीय निवडणूक आयोगाने पक्षाचे नाव आणि निवडणूक चिन्ह 'धनुष-बाण' (Bow and arrow) गोठवले आहे. अशा परिस्थितीत आता उद्धव ठाकरे (Uddhav Thackeray) आणि मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे (CM Eknath Shinde) यांच्यासमोर नवीन नाव आणि चिन्ह निवडण्याचा पर्याय आहे. मात्र, 5 दशकांहून अधिक जुना असलेल्या शिवसेनेचा निवडणूक इतिहास पाहिला तर पक्ष अनेक वेळा वेगवेगळ्या चिन्हांवर निवडणूक रिंगणात उतरला आहे.

शिवसेनेची स्थापना दिवंगत बाळासाहेब ठाकरे यांनी जून 1966 मध्ये केली होती. तेव्हापासून पक्षाच्या निवडणूक प्रवासात अनेक चिन्हे दिसत आहेत. यामध्ये रेल्वे इंजिन, एक झाड, कमळ आणि ढाल-तलवार यांचा समावेश आहे.

शिवसेनेचे संस्थापक आणि दिवंगत नेते बाळासाहेब ठाकरे यांनी राजकारणात येण्यापूर्वी व्यंगचित्रकार म्हणून काम केले. ‘फ्री प्रेस जर्नल’ या इंग्रजी वृत्तपत्रासाठी ते व्यंगचित्र काढायचे. बाळासाहेबांची व्यंगचित्रे देशाच्या समकालीन प्रश्नांवर आणि नंतर राजकारणावर व्यंगचित्रे काढत असे.

ते प्रेस जर्नलचे संपादक झाले नाहीत आणि नोकरी सोडली. ठाकरे यांच्यासोबत नोकरी सोडणाऱ्यांमध्ये नेते जॉर्ज फर्नांडिस आणि चार-पाच जणांचा समावेश होता. यानंतर टाइम्स ऑफ इंडिया (TOI) च्या रविवारच्या आवृत्तीत बाळासाहेबांची व्यंगचित्रे येऊ लागली.

मराठी माणसांसाठी लढा

बाळासाहेबांनी 13 ऑगस्ट 1960 रोजी ‘मार्मिक’ हे साप्ताहिक सुरू केले, त्यात त्यांनी बिगरमराठी लोकांबद्दल खुलेपणाने लिहायला सुरुवात केली. त्यांचे बंधू श्रीकांत ठाकरे यांनीही या मासिकासाठी काम केले.

दक्षिण भारतीयांना मराठीच्या नोकऱ्या मिळतात, असं बाळासाहेब म्हणायचे. त्यांनी मराठींना कामावर घेण्याचा प्रचार सुरू केला. ‘पुंगी बजाओ आणि लुंगी हटाओ’ ही घोषणा देत त्यांनी मोहीम सुरू केली, यावरून बाळ ठाकरे यांचा दक्षिण भारतीयांविरुद्धचा निषेध लक्षात येतो.

वेगवेगळ्या चिन्हांवर लढली निवडणूक

अखेर १९ जून १९६६ रोजी बाळासाहेब ठाकरे यांनी शिवसेनेची स्थापना केली. तत्पूर्वी निवडणूक लढवायची तर पक्षाला चिन्हं हवं. शिवसेनेचे उमेदवार हे कधी अपक्ष, तर कधी ढाल-तलवार, इंजिन या चिन्हावर निवडणूक लढवत होते.

ढाल तलवार

1967 साली संघटनेच्या स्थापनेनंतर वर्षभराने शिवसेनेने पहिल्यांदा ठाण्यात महानगरपालिकेची निवडणूक लढवली होती. ठाण्यातील निवडणुकीसाठी शिवसेनेनी ढाल तलवार हे चिन्ह घेतलं होतं.

उगवता सूर्य

शिवसेनेला खरं यश पहिल्यांदा 1970 साली मिळालं. परळचे कम्युनिस्ट आमदार कॉ. कृष्णा देसाई यांच्या हत्येनंतर पोटनिवडणूक लागली होती. या निवडणुकीसाठी शिवसेनेचे उमेदवार असणाऱ्या वामनरावांचं चिन्ह होतं उगवता सूर्य.

रेल्वे इंजिन

1978 साली झालेल्या विधानसभा निवडणुकीवेळी शिवसेनाला आयोगाकडून रेल्वे इंजिन हे चिन्ह देण्यात आलं होतं. बाळासाहेब हे स्वतः चित्रकार असल्यामुळे त्यांनी निवडणुकीत प्रचार यंत्रणा खुबीने राबवली. प्रचाराचा श्रीगणेशा करताना त्यांनी श्रीफळ वाढवितानाच रेल्वे इंजिनाचीही पूजा केली होती.

कमळ

1984 मध्ये शिवसेनेने एकदा भाजपच्या कमळाच्या फुलावर निवडणूक लढवली होती.

बाण आणि धनुष्य

1985 मध्ये मुंबई महापालिका निवडणुकीत शिवसेनेला पहिल्यांदा बाण आणि धनुष्य (Bow and arrow) हे चिन्ह मिळाले. तो काळ अयोध्या आंदोलनाचा होता. या आंदोलनात शिवसेना देखील सहभागी होती. हिंदुत्वाची ओळख घट्ट करण्यासाठी आणि प्रभू रामाचा आशिर्वाद म्हणून धनुष्यबाण या चिन्हावर एकमत झालं.

1988 साली झालेल्या औरंगाबाद महापालिका निवडणुकांमध्ये मात्र पक्षाने अभूतपूर्व असं यश मिळवलं. या निवडणुकीवेळी त्यांचं चिन्ह होतं धनुष्यबाण.

1989 सालच्या लोकसभेवेळी शिवसेनेने भाजपशी युती करून निवडणुका लढवल्या. पक्षाला अधिकृत परवानगी नसल्यामुळे शिवसेनेच्या वेगवेगळ्या उमेदवारांना वेगवेगळी चिन्हे मिळाली होती.

हेही वाचा

शिवसेनेच्या धनुष्यबाणाचा इतिहास जाणून घ्या, बाळासाहेबांचा 'हा' होता हेतू

बाळासाहेब ठाकरेंनी दसरा मेळाव्याचा वारसा मराठी माणसांसाठी कसा निर्माण केला?